.30-30 Winchester, halen tedavülde olan mühimmatlar arasında en yaşlı olanlardan biri. Üstelik av sahasında da .308 Win, .300 WinMag ve benzeri dişli rakipleri mevcut. Peki neden .30-30; halen en çok tercih edilen yivli av mühimmatlarından biri?
Şüphesiz o kovboy hissiyatının yarattığı klasik duygunun etkisi en büyük sebeplerden! Fakat gelin biz sizinle bu mühimmatı ve onu kullanan manivelalı tüfekleri teknik yönden inceleyelim ve .308’lik yivli bir fişek ile av sahasında karşılaştırdığımızı varsayalım.
Öncelikle biraz .30-30’dan bahsedelim:
Metrik boyutları 7.62x51mm’ye tekabül eden .30-30; G3 mermisi olarak bildiğimiz .308 Winchester ile karışmaması için bazı kaynaklarda 7,62x51mmR olarak geçer. Ayrıca ABD’nin dumansız barut kullanan ilk 7.62’lik mühimmatıydı. İspanyolcada “treinta-treinta”, İngilizcede “thirty-thirty” olarak geçen mühimmat, bizim dilimize de aynı anlama gelen “otuz-otuz” olarak yerleşmiştir. .30 Winchester Smokeless ilk olarak Winchester’ın 1895 senesi Ağustos ayında yayımlanan 55 nolu kataloğunda yer aldı. İlk olarak Winchester Model 1894’te kullanılan mühimmat; .30 Winchester Center Fire (Winchester Merkezden Ateşlemeli) ya da .30 WCF olarak anılıyordu.
Rakip firma Marlin; Model 1893 tüfeğini bu yeni mermiyi kullanmaya uygun olarak üreterek rekabeti kızgın tutmak niyetindeydi fakat Marlin ve Union Metallic Cartridge Co.; rakip firma olan Winchester’ın ismini kendi mühimmatlarında kullanmak istemiyorlardı. Bu sebeple kendi ürettikleri .30 WCF fişeklere .30-30 ismini verdiler. İsimdeki birinci “30” ibaresi, 7,62’nin karşılığı olan 30 kalibreye tekabül ederken yeni gelen diğer “30” ibaresi ise Marlin’in mühimmatlarına doldurduğu 1.9 gram’lık barutun “grain” karşılığı olan 30’dan geliyordu. Böylece 30-30 ismi, 30 kalibrelik çekirdek çapına ve 30 grain barut hakkına sahip bu yeni mühimmatla özdeşleşmeye başladı. Yani mühimmatın günümüzde anılan ismi Marlin tarafından verilmiş olsa da diğer .30 kalibre mühimmatlarla karışıklık yaşanmaması için hala Winchester tarafından verilmiş olan “.30 WCF” adı bazı yerlerde kullanılmaktadır.
Teknik kıyaslama:
.30-30 oldukça derli toplu bir mühimmat. İhtiyacınızdan fazlasına kesinlikle rastlayamazsınız. Nitekim bu mermi, tam kara baruttan dumansız baruta geçiş esnasında ortaya çıktığı için en hızlı popülerlik kazanmış mermilerden biridir. Bir .30-30 fişeğin rakibine oranla en büyük dezavantajı menzil hususunda. Nitekim eski tip çekirdek tasarımına ve kısmen daha az barut hakkına sahip. Yani dürbün gerektiren mesafelere yapacağınız avlarda kafadan teknik olarak geride kalıyor. Fakat gez ve arpacık ile atabileceğiniz en uzak mesafelere (yani aşağı yukarı 250 metre gibi) rakibinden adeta farksız olarak ulaşıyor. Hatta .357 Magnum’u andıran Semi Wadcutter sınıfına mensup düz uçlu çekirdeği tahribat yönünden .30-30’u üstün kılıyor. Yine de belirtelim ki günümüz mühimmat imalatı teknolojileri sağolsun, çok daha modern çekirdeklere sahip .30-30 mühimmatlar görmeniz mümkün.Nitekim teknolojinin ilerlemesi en klasik alan üzerinde olsa bile rakiplerine kıyasla en yüksek performansa ulaşmayı amaçlıyor. Dolayısıyla polimer uçlu .30-30’lar bile görmek olağan! Ayrıca .30-30 mühimmat atıcısını daha az yoran bir tepmeye sahip.
Fakat genellikle klasik tüfekler tercih edildiği için bu avantaj bir noktada dezavantaja dönüşüyor: Çünkü bu tip tüfekler ince ve metal omuzluk bulunduran dipçiklere sahip oluyor. Evet, belki estetik olarak oldukça şık bir tasarım ama birim noktaya yayılan geri tepme kuvvetini dar ve sert bir alanda topladığı için böyle bir dipçik ile 9mm bile atsanız bir yerden sonra omzunuzda ağrı hissetmeye başlamanız mümkün! Yine de modern .30-30 tüfeklerde bir çok üretici kauçuk omuzluklar koyarak bu durumun önün e geçmiş. Bununla beraber .30-30 Win. atan tüfeklerin oldukça hafif ve kibar olduğunu belirtelim.Bolt mekanizmalı .308 tüfekler ise ancak magnum olmayan çaplar ve kompozit kundaklarla aynı kibarlığa ulaşabiliyorlar. Belki .30-30 tüfeklerin kullanım konforu klasik çizgilerden ötürü o kadar pratik olmayabilir, ama 20 km yürüyecekseniz eğer avdan oldukça keyif almanızı sağlayacaktır. Çünkü zarif hatları ve hafif yapısı sebebiyle böyle bir tüfeği taşımak çok daha az efor istiyor.
Ayrıca tüp şarjörler sağolsun; .30-30 bit tüfeğiniz olursa eğer 8 fişek kapasiteli bir yivli tüfeğe de sahip olmanız mümkün! Nitekim diğer yivli av tüfekleri çoğunlukla şarjör beslemeli ve sürgülü mekanizmalara sahip. bu da maksimum 5+1 fişek kapasitesi demek oluyor. (yarı otomatik yivli tüfekler ile avlanmak kesinlikle yasak olduğunu da hatırlatalım!) Uzun mesafe avcılığında bu kadar fazla kapasite size gereksiz gelebilir ama domuz avına çıkıldığı zaman olur da karşınıza sürü çıkarsa işte o zaman .30-30’un tartışmasız üstünlüğünü göreceksiniz: Hem manivelalı sistemiyle nişanınızı kaybetmeden hızlıca dolum yapmanıza müsaade eder, hem de yüksek kapasiteye sahiptir. Bu tip tüfekleri tam olarak kullanabileceğiniz elverişli ortam sayısı çok az olsa da .30-30’dan alacağınız keyif, diğer hiçbir silahla kıyaslanamaz. Nitekim modern zamanlarda halen manivelalı tüfekler üretiliyorsa sebebi .30-30’dur. Nasıl pompalı tüfek ile çifteyi karşılaştıramazsak sürgülü bir tüfek ile de manivelalı tüfeğin atış keyfini karşılaştıramayız.
Hissiyat ve kullanım:
Bazı kişilere göre sürgülü tüfeğin o güçlü ve tatmin edici kuruluşu adeta mest edicidir. Manivelalı tüfekte ise insanı mest eden tüfeğin kibar gövdesini sımsıkı kavrayabilme ve fişekleri nişanınızı kaybetmeden peşi sıra gönderebilme imkanı. Zaten eski kovboy filmleri vesilesiyle bu hissiyat; daha evvel hiç manivelalı tüfek atmadıysanız bile sizde yer etmiş olabilir! Silahın anavatanı olan ABD’de avcıların büyük bir çoğunluğu ilk geyiklerini yadigar bir .30-30 ile vurduklarını yazıyor. Ayrıca halen çok büyük bir kısmı metal nişangahla avlanmak adına en iyi seçeneğin .30-30 kalibresi olduğu konusunda hemfikir. Nitekim Amerikan korulukları ve arazilerinde 200 metrenin altında bir mesafede büyük bir ava rast gelmeniz oldukça mümkün. Türkiye’de ise ortam daha farklı ve engebeli olduğu için .30-30 çok büyük bir ihtimalle domuz avcılarının benimseyeceği bir çap.
Balistik Kıyas Tablosu
Elinize sağlık çok dogru bilgilendirici bir yazı olmuş .