Çekoslovakya, Varşova Paktı ülkeleri içinde AK-47 modelinin bir değişkeni yerine orijinal bir saldırı tüfeği tasarlayan tek ülkeydi. Bu modelin modern replikası orijinalindeki görünüm ve malzemeleri koruduğu gibi, o devirde olduğu gibi bugün de en ileri teknik çözümleri içeren bir silah.
VZ 58 kesinlikle tuhaf bir silah: Öncelikle (soğuk savaş zamanında NATO karşıtı bir örgüt olarak kurulan) Varşova Paktı ülkelerinde kullanılanlar içinde bir istisna teşkil ediyor, zira o silahların büyük çoğunluğu (haklı olarak) egemen ülkenin, yani Sovyetler Birliğinin ünlü Kalaşnikov AK-47 modeline sadık kalan versiyonlardan oluşmaktaydı. İkincisi, ilk bakışta AK modeliyle karıştırılsa da, bu silahın aslında o modelle fazla bir ilgisi yok, çünkü içerdiği bir dizi son derece özel ve ileri teknik çözüm sayesinde XX yüzyılın saldırı tüfekleri tasarımının kilit noktalarından birini temsil ediyor.
AK 47 sistemine kıyasla bundaki farklılıklar hemen göze çarpıyor: Sürgüde döner kafa mevcut değil, bunun yerine oynak blok var ve uzaktan Walther P38 modelini çağrıştırıyor.
Günümüzde özel aksesuarların (örneğin içeri girip çıkan tipte dipçikler, çok raylı kundaklar ve benzeri aksesuarların) tasarlanmasıyla modern hale getirilmiş olan versiyonu halâ Çek Cumhuriyeti ve Slovakya orduları tarafından kullanılıyor, hatta birkaç yıldır bu modelin sivil versiyonu bile XX yüzyıl klasiklerine tutkun olan atıcılar için satışta. Buna bir örnek vermemiz gerekirse, İtalya’daki Nuova Jager firmasını gösterebiliriz: Bu firma, küçük ama dinamik bir üretici olan ve dolu çelikten frezeyle işlenerek elde edilen gövdeye sahip, namlularının içi (aynı orijinalindeki gibi) krom kaplama olan silahlar üreten Czech Small Arms firması tarafından imal edilen versiyonu ithal etmeye başladı. Bu versiyonda askeri modeli bire bir yansıtan sadece fenolik reçineye bandırılmış talaştan yapılan tipik dipçikler var, ama onlar da pek kullanılmıyor.
VZ 58 modeli Kalaşnikov’un yüksek egosunu taşıyor. Soğuk savaş yıllarında Çekoslovak ordusu tarafından kullanılan bu silah bir dizi yenilikle güncellenmiş.
Askeri Pazar için bu silahtan üretilen adet: 900 bin
Silahın toplam ağırlığı 3.300 gram
O döneme göre son derece yenilikçi donanımlara sahip bu silah, günümüz için bile modern içerikler barındıran bir tasarım
O MU BU MU?
Doğal olarak bu modelin eski, otomatik askeri orijinali modern “kopyasından” daha karizmatik bir silah, hatta kopyası aynı kriterlerle imal edilmiş olsa ve aynı yüzey işçiliğine sahip olsa bile, orijinal her zaman orijinaldir. Ama bu “replikanın” bazı avantajlarını da göz ardı edemeyiz: Bir kere yeni ve dolayısıyla hem isabet hassasiyetinde, hem de mekanik açıdan daha yüksek verim sağlıyor. İkincisi, sivil pazara hitap ettiğinden sadece yarı otomatik atış moduyla imal edildiği için, 2002 yılında çıkarılan kısıtlayıcı genelge kapsamına girmiyor. Bunun anlamı da, şarjörün fişek kapasitesinin 5 fişek ile sınırlanmaması demek (yine de silahın fişek yatağı askeri bir kalibreye göre olduğundan şarjör sınırı 10). Ayrıca katlanır dipçikli modelinin kalıcı şekilde açık pozisyonda kalan sabit dipçiğe sahip olması gibi bir zorunluluk da yok.
Bu silahla birlikte paket donanım içinde iki adet şarjör veriliyor, eğri tipteki bu şarjörler teorik olarak 30 fişek kapasiteli, ama İtalya’daki ithalatçı firma, Ulusal Test Merkezi bu konuda daha bir görüş açıklamadan, tedbirli olmak adına şarjör kapasitelerini 10 fişekle sınırlı olacak şekilde sipariş etmiş, ama görüntü bozulmasın diye şarjör uzunluklarına dokunulmamış.
Sürgü komple ileri duruma geldiğinde oynak bloğu aşağı itiyor ve bu blok üzerindeki iki adet kilit takozu yuvalarına geçiyorlar.
Gaz sistemi pistonu sürgüyü geriye ittiğinde, geri yöndeki hareketinin ilk bölümünde sürgü yatağı kilit takozlarını kubuz içindeki yuvalarından kurtararak kilitleme bloğunu döndürüyor ve sürgü milini geri sürükleyerek kovanın çıkartılmasını sağlıyor.
Mekanik açıdan silaha baktığımızda, ilk kez imal edildiği döneme göre ilerici olarak nitelendirebileceğimiz özelliklere sahip bu tüfek, günümüzün teknolojisi açısında da modern bazı unsurlar içeriyor. Örneğin silah ilk üretildiği günlerde bile, sökme işlemi sırasında küçük parçaların kaybedilmesi riskini önlemek için pimler ve yaylar saplamalı tipte tasarlanmış. Bu haliyle silahı birkaç dakika içinde ana gruplarına ayıracak şekilde sökebiliyor ve tekrar hiçbir alete gerek duymadan kısa üre içinde toplayabiliyorsunuz.
Sisteminin kalbini oluşturan mekanizma hareketli bloklu sürgüden oluşuyor: Nitekim sürgü kapanma evresinde çelikten yapılmış bir nevi “sele” tarafından tutuluyor, bu seleninin alt kısmında bulunan iki adet kilit takozu gövde içindeki yuvalarına geçiyorlar. Ateş edildiği anda açığa çıkan barut gazlarının bir kısmı namlunun ortalarında yer alan bir delikten geçerek burada yer alan bir pistonu şiddetle geriye doğru itiyorlar, bu piston da sürgü yatağının ön ucuna çarpıyor. Kendi yayı tarafından itilen bu piston tekrar ilerideki pozisyonuna geri dönerken, sürgü geriye hareket ediyor ve bu hareketinin ilk kısmında üstte bahsettiğimiz hareketli bloğun bir ucunu yukarı kaldırıyor ve kilit takozlarının gövde içindeki yuvalarından kurtulmalarını sağlıyor (bu hareketli blok Walther P38 modelinde kullanılanın ters döndürülmüşünü anımsatıyor). Blok yukarı çıktığında sürgü yatağı artık serbest kalmış olan sürgüyü geriye çekiyor ve kovanı çıkarıp fırlatıyor. İcra yayının açılmasıyla birlikte bu bütün tekrar ileri doğru giderek şarjörden bir fişek alınmasını ve namluya sürülmesini sağlıyor.
Sürgünün üst kısmı açık, dolayısıyla silahı SKS tipi tek kullanımlık 10 fişeklik kılavuz kızaklarla üstten doldurmak da mümkün. Fotoğrafta 800 metreye kadar kurulabilen ayarlı gez de görülüyor.
Modern silahlar panoraması içinde belki de yegane uygulama sonucu bu silahta gizli horoz yok, onun yerine aynı eksende hareket ederek iğneye darbe vuran bir kütle var. Bunun neticesinde tetik mekanizması son derece basit hale gelmiş. ataletli (blowback) sürgüye bağlı ve dolayısıyla sökme işlemi sırasında kaybedilmesi söz konusu değil.
Fark ettiğiniz gibi AK modeline kıyasla çalışma sisteminde iki temel fark mevcut: Gaz sisteminde uzun hareketli yerine kısa hareketli bir piston kullanılmış, bir de sürgü döner kafalı tipte değil, bunun yerine hareketli kilit bloğu konulmuş. Aslına bakılırsa daha birçok farklılık söz konusu ve bizim kanaatimizce dünyanın mükemmel tasarımlarından biri (ve hiç tartışmasız en yaygın silahı olan!) Mikhail Kalashnikov tasarımı benzerine göre birkaç artısı var bile denilebilir. Ayrıntılara girecek olursak, bu silah şarjörün gerdeli tarafından çalıştırılan bir sürgü tutma mandalına sahip. Gerdel, son mermi ateşlendikten sonra sürgüyü açık durumda kilitliyor ve hem atıcıyı uyarmış oluyor, hem de silahı doldurmasını kolaylaştırıyor. Tekrar ateş etmeye başlayabilmek için, hem gövdenin sol tarafında bulunan mandala basarak şarjör serbest bırakılıp dolu bir şarjörle değiştirilebilir, hem de boş şarjör üstten 10 fişeklik yarımay şeklinde olan ve SKS karabinalar için tasarlanmış tipik fişek kızaklarıyla doldurulabilir. Buna pek şaşmamalı, zira Çekoslovak ordusu kendi tasarımı olan VZ 52/57 karabina (ki orijinali olan VZ 52 modelinin Sovyet kalibreli versiyonudur) ile birlikte o zamanlar SKS karabinanın da çok sayıda örneğine sahipti ve ülkenin mühimmat fabrikaları fişekleri doğrudan tek kullanımlık çelik kılavuzlar içinde paketlemeye başlamışlardı. Bu nedenle silahın arka kapağı (yani icra yayı ile geri tepme sisteminin kinetik yayını koruyan kapak) AK modelindeki gibi sürgü yatağını sarmıyor ve üzerini açık bırakarak büyük bir kovan fırlatma penceresi oluşturuyor.
Modern askeri silahlar kategorisinde benzersiz bir özelliğe sahip, o da gizli horoz yerine ateşlemenin atalet sistemiyle gerçekleşmesi
AK modeline kıyasla bir başka değişiklik ise aynı zamanda askeri silahlar kategorisinde benzersiz bir özellikten meydana geliyor: Bu silahta gizli horoz yok, bunun yerine iğne ile aynı eksen üzerinde çalışan bir atalet (blowback sistemi) mevcut. Bu çözüm tetik grubunu (hatta otomatik özelliği olan versiyonun tetik grubunu bile) azami ölçüde basitleştirme olanağı sağlamış. Bütün bileşenlerde iyi bir işçilik kalitesi göze çarpıyor ve özellikle çalışan parçalar (sürgü, blok, vs) daha da kaliteli (ortaüst seviyede) işçilikle imal edilmişler. Namlunun içi krom kaplama (aynen silahın orijinal askeri versiyonu gibi), dış kısımlarda ise yüzeyler gri-mavi renkte boyayla sıcak püskürtme işlemi ile boyanmış. Hem estetik açıdan güzel, hem de çarpma ve çizilmelere karşı dayanıklı.
Saplama tipi pimi çıkarınca üst kundak yerinden kurtuluyor ve gaz sistemi bileşenleri temizlenebiliyor. Bu işlem için özel alete gerek yok ve sökme işini elde birkaç saniye içinde yapabiliyorsunuz.
Gaz sisteminde kullanılan piston kısa hareketli, SKS tipi, kendi icra yayına sahip.
Gaz giriş bloğunun sağ tarafında kayış bağlantı halkası mevcut.
İskeletin üst kısmından bakıldığında hareketli bloğun kilitleme yuvaları görülüyor.
KONTROLLER VE KUNDAK GRUBU
Silindirik tipteki kurma kolu sürgü yatağının sağ ön ucuna yerleştirilmiş, yukarı doğru eğimli, hem sağ elle hem de sol elle rahatça müdahale edilebiliyor. Kubuzun sağ tarafında ise, şarjörün hemen arkasında sürgüyü açık pozisyonda tutmaya yarayan kilitleme manivelası mevcut. Kare şeklindeki bu butonu sürgüyü çekip bırakırken yukarı doğru itmeniz yeterli oluyor. Bundan dolayı şarjör mandalı, AK modellerindeki gibi merkezi konumda değil, zayıf elin uzanabileceği şekilde sola doğru kaydırılmış. Bu kumandanın boyutları doğru hesaplanmış, ama serbest bırakma hareketi tetik korkuluğuna temas gerektirdiğinden pek kolay olmuyor. Tetik korkuluğunun ön kısmı başparmağa geçiş sağlamak için içe doğru deforme edilmiş, ama bu yeterli değil, özellikle ateş eyleminin önemli bir anında atıcının elinde eldivenler olması halinde daha da zorlayıcı olabilir. Emniyet mandalı da biraz tuhaf, çünkü silahın sağ tarafında bulunuyor ve dolayısıyla sadece sağ elin işaret parmağı ile müdahale edilebilir (solaklar hariç elbet!). Yine de kumanda oldukça iri ve rahat çalışıyor diyebiliriz ve zaten AK 47’nin selektör tipi düğmesi de bir ergonomi harikası değildi!.
Şarjör ilk bakışta Ak modelindekinin aynısı, ama değiştirilebilen tipte değil, çünkü sürgü tutma mandalı kendi şarjörü iledevreye giren kilitleme dişiyle donatılmış. Nitekim VZ 58 modelinde, AK modelinden farklı olarak, son fişeği yaktıktan sonra sürgü açık pozisyonda kalıyor.
Hold open (şarjör kilidi) istenirse elle de devreye alınabiliyor, bunun için kasanın sağ tarafındaki butonu yukarı doğru itmek lazım.
Şarjör kilit düğmesi yaylı bir buton şeklinde ve sol tarafa konulmuş, ama pozisyonu itibarıyla özellikle eldivenli ellerle müdahale edilmesi biraz zor oluyor.
İki pozisyonlu emniyet mandalı gövdenin sağ tarafında ve sağ elin işaret parmağıyla devreye alınıp çıkarılabiliyor.
Dipçik grubu Czech Small Arms tarafından kullanılan az sayıda orijinal parçalardan biri ve bu silahın önemli özelliklerinden birini oluşturuyor. Bu silahın orijinali ilk çıktığında kayın dipçik-kundak grubuna sahipti; 1964 sonrasında üretilen tüfeklerde kullanılan dipçik-kundak-kabza grubu ise fenolik reçineye bandırılmış talaştan yapılmışlardı. Yani şimdi bir nevi ahşap polimer karışımı melez dipçik grubundan söz edebiliriz. Bu malzemeyi Brastislava kentindeki bir araştırma kurumu geliştirmiş, üretici ise Bucina di Zvolen kentinde (bugün artık Slovakya hudutları içinde) faaliyet gösteren uzman bir firma. İlk bakışta tuhaf bir görünüme sahip olsa da, bu malzeme normal ahşaba göre hava koşullarına çok daha dayanıklı, darbelere ise daha dirençli. Üstelik bu sayede Çekoslovakya kendi ülkesinde yeterli miktarda yetişmeyen kayın ve ceviz ağacı gibi ağaçların kerestelerini o devirde ithal etmekten kurtulmuş. Aslında bu pek yeni bir çözüm sayılmaz, zira ikinci dünya savaşı sırasında Almanlar Gewehr 43 tüfeklerin stutzen tipini andıran kundaklarını durufol adı verilen benzer bir malzemeden üretmişler. Ama Çekoslovaklar bu malzemenin kullanımını daha da genişleterek sadece kundakta değil dipçikte de kullanmayı başaran ilk ülke.
Bu silahın sabit dipçikli modeline alternatif olarak her halükarda çelikten yapılmış katlanabilir tipte dipçikli versiyonu satın alınabiliyor. Tabii bu tip dipçik bir yandan silaha daha saldırgan bir görünüm kazandırırken, diğer yandan atıcının yanağına sağladığı konforda belirgin bir azalma oluyor.
Arpacık çubuk tipinde ve üzerinde koruyucu tünel mevcut, yükseklik ayarı yapılabiliyor. Namlu ağzının altında süngü bağlantısı bulunuyor.
Fenol reçinesine bandırılmış ahşap talaşlarıyla imal edilen dipçik bu silahın tipik özelliği. Buna alternatif olarak katlanabilen dipçiğe sahip VZ 58V modeli satın alınabilir.
NİŞAN DÜZENEKLERİ VE TETİK SİSTEMİ
Silahın nişangah düzeneği tipik askeri formatta: Yükseklik ayarı yapılabilen çubuk tipi bir korunaklı arpacık, ayrıca namlu üzerinde 100’den 800 metreye kadar ayarlarlanabilen bir ayarlı gez mevcut ve bunu 100’den 300 metreye kadar çarpışma tipi pozisyona ayarlamak mümkün.
Nişan organları sağlam ve göze iyi oturur şekilde tasarlamışlar. Tetik iki kademeli, oldukça pürüzsüz çalışıyor, tetik düşürme ağırlığı 2.500 ile 2.700 gram arasında değişiyor ve bu da güvenlik gereksinimleri ile nişan alarak yapılan atışlara uygun tetik ağırlığı arasında iyi bir denge oluşturuyor.
VZ 58 bütün cazibesiyle karşımızda. Atıcılığa yeni başlayan biri için bunu normal bir “AK” den ayırt etmek o kadar kolay değil. Ama aslında, çapı dışında Rus silahı ile fazla benzer bir yanı yok.
Sökme işlemine başlamak için arkadaki pim çıkartılıyor ve sürgü kapağı (karter) yukarı kaldırılıyor. Pim saplama tipi ve sökme sırasında parça kaybetme riski yok.
Arka kapak iki adet yaya bağlı: Biri sürgüyü iten yay, diğeri ise iğneye çarpan kütleye ait olanı. Bu yaylar da saplamalı ve kaybolma riski söz konusu değil.
ATIŞ TESTLERİ
“Dinamik” atış testlerini kronografik tespitleri yapabilmek için önce Nuova Jager firmasının kendi bünyesindeki poligonda gerçekleştirdik. Ama namludan püsküren alev miktarının normalin üzerinde olması nedeniyle Chrony kronograf kullandığımız piyasa işi fişeklerin hızlarını ölçmekte zorlandı. Gerçek anlamıyla yaptığımız test atışlarını ise kulüp başkanı Gianfranco Silvano’nun nazik yardımları sayesinde Novi Ligure atış poligonunda 100 metre üzerinden önden destekli atışlarla gerçekleştirdik (bilvesile başkana teşekkürlerimizi sunuyoruz). Silahın tipini de dikkate alarak, tercihimizi oldukça yaygın şekilde kullanılan ve fiyatları da makul olan üç farklı fişekten yana kullandık: Biri 7,97 gramlık FMJ çekirdekli, diğeri 8,1 gramlık yumuşak uçlu çekirdekli, her ikisi de çelik kovanlı, birincisinin kovanı lake boyalı, ikincisininki kadmiyum kaplamalı (Berdan kapsüllü) Barnaul fişekler ile; 7,97 gramlık çekirdekli, tekrardan doldurulması daha kolay olan pirinç kovanlı (Boxer kapsüllü) Sellier amp; Bellot fişekler.
Atışlara başladığımızda, sürgünün birbirine paralel iki yayı sıkıştırmak gibi zorlu bir işi olmasına rağmen gayet kolay kurulduğunu tespit ettik. Bu iki yaydan biri grubu batarya konumuna getiren, diğeri ise müsademe yani iğneye darbe eylemini gerçekleştirmek için çarpan kütleyi kuran yay. Bu arada silahı SKS tipi kılavuzlarla üstten kurmayı gayet keyifli bulduğumuzu belirtelim. Şarjörü de konvansiyonel şekilde doldurmak oldukça kolaydı. Silahın ateşe verdiği tepki düz, yani inişli çıkışlı sarsıntılar söz konusu değil, namlu şahlanması neredeyse yok gibi, omuzda hissettiğiniz darbe yumuşak ve kademeli. Mermi hızı ölçümleri için gittiğimiz Novi kentindeki poligonda net şekilde gördüğümüz gibi, namludan püsküren alev miktarı gerçekten koreografik! Ama bu olay atışlar sırasında göz alma etkisi yaratarak sorun çıkarmadı. Atışlar sırasında silah demir kovanlı Bernaul fişeklerle hiç sorun çıkarmadan ateş etti (ama yumuşak uçlu çekirdekli olanlarla da performansı iyiydi).
Novi Ligure kentindeki poligonda arkadaşımız test atışları sırasında görülüyor. Silahın yüzeyi özel gri-mavi renkte bir boyayla kaplı. Estetik açıdan fevkalade sayılmaz ama, darbe ve çizilmelere karşı dayanıklı bir yüzey.
Fırlatılan kovanlarda iğne izi derin. Fotoğrafta kovan çıkartıcı tırnağın bazı kovan tablalarında bıraktığı deformasyonlar da görülüyor.
Ancak Sellier amp; Bellot fişeklerle besleme evresinde bazı tutukluklar fark ettik. Besleme döngüsünü “ağır çekimde” incelediğimizde, bu sorunun kovan çıkartıcı tırnağın (ekstraktörün) uçlarının küt olmasından kaynaklandığı kanaatine vardık: Kovan çıkartıcı biraz sert bir kovanı “ısırmak” zorunda kaldığında, örneğin demir tablalı fişeklerde, fişek tablasını rahatça aşabiliyor, ama pirinç kovanlı fişek söz konusu olduğunda bunun sivri köşesi bir deformasyon oluşturuyor ve bazen kovan çekme tırnağı kovanın boğaz kısmını tam kavrayamıyor, dolayısıyla fişek eğik pozisyonda, yarısı yatağı içinde yarısı dışında bloke olmuş şekilde kalıyor. Bu nedenle, eğer pirinç kovanlı fişekler kullanmak isteyenler olursa, kovan çıkartma tırnağını (ekstraktörü) biraz sivriltmelerini tavsiye ederiz.
İncelediğimiz bütün fişeklerde iğnenin vuruş şiddetinin güçlü, vuruş noktasının merkezi olduğunu gördük. Kovanlar yukarı ve öne doğru yaklaşık bir buçuk metre mesafeye fırlatıldılar. Hedef kağıdındaki isabet yüzdeleri de iyiydi ve tuhaf ama gerçek bir şekilde en iyi atışları çok ekonomik fiyatlı Barnaul FMJ fişeklerle yaparak üç atışta mermileri 15 mm çapında bir daire içinde topladık.
.jpg)
TEKNİK KART
Üretici: Czech small arms, www.csa.co.cz
Modeli: Sa Vz 58 Sporter
Tipi: Yarı otomatik karabina
Çapı: 7,62×39 (.222 ve .223 Remington kalibreli versiyonları da mevcut)
Çalışma sistemi: Kısa hareketli pistonla çalışan gaz sistemi, hareketli bloklu sürgü
Besleme sistemi: Dönüşümlü fişek süren çift sıralı şarjör; SKS tipi fişek kılavuzlarıyla doldurma olanağı
Fişek kapasitesi: 30 (yönetmelik kısıtlamaları nedeniyle 10 adede düşürülmüş)
Namlu uzunluğu: 410 mm
Toplam uzunluk: 865 mm
Tetik mekanizması: Direkt tipte iki aşamalı tetik sistemi, nominal tetik düşürme ağırlığı 2.500 ile 2.700 gram arasında değişiyor
Müsademe (çarpma) tipi: İğneyle aynı eksende hareket eden çarpan kütle (blowback)
Emniyet tertibatı: Gövdenin sağ tarafında manuel emniyet mandalı
Nişan düzeneği: Tünel içinde korumalı ince çubuk tipi arpacık, yükseklik ayarı yapılabiliyor; 100 ile 800 metreye ayarlanabilen, 100 ile 300 metre arası çarpışma türü atışlar için ayarlı gez var.
Malzeme: Gövde karbon çelik, dipçik grubu ise fenolik reçineye bandırılmış ağaç talaşından
Yüzey işçiliği: Gri renkte sıcak boya uygulaması
Ağırlığı: Boş durumda 3.300 gram
Diğer versiyonları: Katlanabilen dipçikli VZ 58V
Paket donanımdaki aksesuarları: İkinci şarjör, kayış, temizlik seti, talimat CD’si
SATIN ALMAK İSTEYENLER İÇİN
Kimlere yönelik: XX yüzyılın askeri silahlarına meraklı olup, artık “banal” sayılan Ak versiyonlarına bir alternatif arayan atıcılara
Neleri gerektiriyor: Modern aksesuarlarla kişiye özel hale getirilebilir
Neden satın alınır: Tarihten bir yaprak anlamı taşıdığı ve balistik açıdan da iyi bir silah olduğu için
Kimlerle kıyaslanır: Doğal olarak AK modelinin muhtelif versiyonları ile