Umulmadık Bir Take-Down

İspanya’dan çarpıcı fiyatıyla bir bolt-action geliyor: Tamamen sökülebilir ve modüler tipte, farklı çaplara uyumlu ve (dövme tekniğiyle yivlenmiş namlusuyla) çok da isabetli. Tetik mekanizması iyi, imalat kalitesi özenli ve bu yüzden söküp takma işlemlerinde yaptığınız ayarlar kaybolmuyor.

Öncelikli kullanım amacı (ama tek amacı değil) toynaklı avı olan yepyeni bir tüfek hiç de ummayacağın bir yerden çıkıp geliverdi: İspanya’dan! Bergara birçoklarının bilmediği bir isim, ama son yıllarda çok yüksek kalitede malzeme kullanarak ürettiği yivli silahlarla uluslararası çapta ün kazandığını söyleyebiliriz. Firmanın kuruluşu 1969 yılına uzanıyor, ama ilk kurulduklarında esas işleri namludan doldurulan eski antik silahların taklitlerini (replikalarını) üretmek oluyor. 2004 yılında firma radikal değişime uğruyor ve karabinalar için dövme tekniğiyle yiv açılmış yüksek kaliteli namlular üretmeye başlıyor.

Namlu üretiminden “komple” karabina üretimine geçiş (göreceli olarak) kısa sürede gerçekleşiyor ve iki yıl kadar önce firma Norimberg silah fuarında henüz İtalya’da piyasaya çıkmamış olan BX11 modeli bolt-action(sürgülü) karabinasının tanıtımını yapıyor (şimdilerde bu silahın distribütörlüğünü Ra gun division firması yapıyor). Biz de böylelikle bu sayımızı bu silaha ayırmak istedik.

DOĞRU SEÇİM

Silahın ilginç yanı kompakt, sağlam ve modern, ama öncelikle de çok kullanım amaçlı bir yapıya sahip olmasından kaynaklanıyor. Farklı şekilde kullanılabilmesi namlu ve kundağının hızlı sökülüp takılma özelliğine (take-down sistemine) sahip olması sayesinde mümkün. Bu sayede namlu tipi veya çap değişikliği yapmak da mümkün oluyor ve üstelik bu özelliğe son derece makul bir fiyat ödeyerek sahip olabiliyorsunuz.

Sistemin kalbi çelikten yapılmış yekpare bir sürgü mekanizmasından oluşuyor. Bunun arka kısmına dipçik monte edilmiş (ve sürgünün yan taraflarını kubuzun arka kenarına kadar uzanarak sarıyor). Ön tarafında ise hızlı sökülüp takılabilen tipte bir kundak bulunuyor. Bunun hızlı söküp takılabilmesini sağlayan tertibat çiftlerde ve süperpozelerde kullanılan pompalı tiptekilere çok benziyor. Basit anlatımla, kundağın iç kısmında hafif alaşımlı metalden yapılmış taşıyıcı bir istavroz var, bunun üzerine yatay yönde temperli (ve krom kaplı) çelik bir silindir ile yayla kurulan gergili çelik bir kanca takılmış durumda. Bu yatay silindir sürgü içinde yarım ay şeklindeki iki yuva içine oturuyor ve kundağın yaptığı dönüş sırasındaki dayanma noktasını oluşturuyor. Kanca ise o noktadaki çıkıntıya takılarak sağlam bir tutunma noktası meydana getiriyor. Kundağı yerinden çıkarmak için bunun alt kısmında merkezi bir noktadan dışa uzanan sökme manivelasına müdahale etmek gerekiyor.

Namlunun sürgüye bağlantı sistemi gayet basit ve rasyonel: Sürgünün ön kısmı bir çeşit mengene gibi ve ön ucun altındaki iki alyen vida vasıtasıyla sıkılabiliyor. Bu vidaları gevşettiğinizde namlu yerinden çıkıyor, sıktığınızda ise yerine oturuyor. Namlunun yerine tam oturmasını sağlamak (ve namluyu değiştirmedikçe söküp takma işlemleri arasında yapılmış ayarları kaybetmemek) için, namluda halka şeklinde bir yüksük mevcut ve bu yüksük sürgünün ön kenarına oturuyor. Ayrıca kubuzdan dışarı taşan bir diş de namlunun tam hizasını bulmasını sağlıyor. Zaten aksi takdirde sürgünün kilit tırnakları kubuz uzantısındaki yuvalarına geçmiyorlar.

1. Sürgü doğal olarak tek tipte üretilmiş, ama .375 Hamp;H çapın uzunluğuna varıncaya kadar fişek kabul edebiliyor

2. Sürgünün tasarımı Avrupa’da üretilen modellerden elbette bir hayli esinlenmiş, ama kendine has özellikleri de var. Resimde namlunun içine geçtiği öndeki uzun rakor görülüyor. Bu rakor bir sökme-takma ile diğeri arasında ayarları muhafaza etmek açısından çok önemli.

3. Fotoğrafta namlu kubuzu ve üzerindeki sürgü kilit tırnaklarının yuvaları görülüyor. Sürgü mekanizmasına doğru monte etmek için çıkıntılı bir dişe ve ön tarafta stop vazifesi gören halka şeklinde bir yüksüğe sahip.

Namlunun sürgü içine geçen silindirik bölümü 51 mm uzunluğunda ve bir söküp takma işlemiyle diğeri arasındaki hizalama işi büyük ölçüde bu az sayılmayan uzunluk sayesinde gerektiği gibi gerçekleşiyor. Biz bunu kendimiz de deneyerek gördük. Sürgü “modern” ekole uygun tasarlanmış, silindirik gövdesinin çapı kilit tırnaklarına eşit ya da çok az daha fazla. Bu şekilde tırnakların sürgü içinde ileri geri hareket edecekleri yuvaları açma gereği kalmıyor, sürgünün hareket ettiği yatak da zaten silindirik ve tamamen düz bir yüzeye sahip. Ayrıca bu sistem sürgünün yatağında özel polisajlara gerek kalmadan çok daha akıcı hareket etmesine de kuşkusuz katkı sağlayıcı nitelikte. Sürgünün açılma ve kapanma aşamasında kazara dönmesini önlemek için öngörülmüş olan tutucu diş sürgü gövdesinin sol tarafına açılmış kanal içine geçiyor ve sürgünün sıkıca yerinde tutulmasını sağlıyor.

Kapanış, sürgü kafasına 120 derecelik açıyla yerleştirilmiş üçer adetten iki seri halindeki kilit tırnaklarıyla gerçekleşiyor. Sürgü kafası çap değiştirme işlemi sırasında kolayca sökülüp takılacak şekilde tasarlanmış. Mekanizmada iki farklı sürgü kafası öngörülmüş: Bunlardan biri standart kalibreler için (.243 Winchester, .270 Winchester, 7×64, .308 Winchester, .30-06, 8×57); diğeri ise magnum kalibrelere yönelik (.300 Winchester magnum, .375 Hamp;H, 8×68).

1. Silahın sol tarafı. Sürgüde kovan atma penceresine denk gelen yerde frezeyle açılmış bir boşluk var ve estetik açıdan uyum sağlama amaçlı.

2. Kundak tamamen ayrı bir parça ve çiftelerle süperpozelerde kullanılana benzer bir sökme tertibatına sahip olması sayesinde sökülmesi çok kolay ve hızlı.

3. Kundağı sabitlemekte kullanılan parçalar hafif alaşımlı metalden yapılmış, ama tutucu tırnaklarla yayla kurulan kanca temperli çelikten.

4. Sürgü “modern” ekole uygun yapıda tasarlanmış, bu nedenle gövde çapı kilit tırnaklarının üst noktalarını referans alan dış çapla ya aynı ya da çok az daha büyük. Bu şekilde sürgünün işlenmesi geleneksel tipte bir sürgüye göre çok daha basit oluyor.

Sürgüyü tutan sistem sürgü gövdesine dikey konumdaki iki adet yay gergili maniveladan oluşuyor: Bunları tornavidanın ucuyla yukarı kaldırdıp yuvalarından dışarı çıkarttığınızda, sürgü kafası öne doğru çekilerek çıkıyor ve bir başkasıyla değiştirilebiliyor. Sürgü gövdesinin bir kenarından dışa uzanan ve sürgü kafasındaki deliğine giren tel bir yay bu bileşenin hatalı monte edilmesini önlüyor ve doğru takma pozisyonunun hemen bulunmasını sağlıyor. Namlu tipini veya çapı değiştirmek için sökme işlemi gerektiğinde, bu işi yerine getirmek için silah donanımında yer alan “L” şeklindeki alyen anahtar (namlu için) kullanılıyor. Bu anahtarın uzun kolunun ucu frezeyle bir tornavida ucu gibi keskinleştirilmiş (bununla da sürgü kafasını yerinden çıkartıyorsunuz). Silahın besleme sistemi 3 fişek kapasiteli (dördüncü fişek namluda), tek sıralı ve çıkartılabilir tipte bir şarjörle çalışıyor. Doğal olarak, çapın her değiştirilmesinde (daha doğrusu çap sınıfı değiştirildiğinde), kovan yapısına ve fişek uzunluğuna uyması için şarjörün de değişmesi gerekiyor (nitekim farklı kovanlar için farklı tırnaklı şarjör gerekiyor, .308 Winchester ve .243 Winchester gibi kısa fişeklerde ise arka kısımda polimer şarjör takozlarıyla donatılmış şarjörler takılıyor). Silahın kullanabileceği çapların 10 adet olduğu düşünülürse dört farklı şarjör öngörülmüş olması fena sayılmaz (tabii bazı çapların, örneğin .308 Winchester, .270 Winchester, .30-06 gibilerin birbiriyle akraba olduğu unutulmamalı). Emniyet mandalının yeri de çok rasyonel: Sürgü mekanizmasının sağ tarafında, sürgü kolunun hemen arkasında bulunuyor ve iki pozisyonlu (yani sürgüyü kilitlemiyor). Bir de müşir var ki, bu da iğne ateşlemeye hazır durumdayken sürgü kuyruğundan dışarı taşıyor.

ÇOK SEÇENEKLİ

Bergara BX11 karabinalar iki farklı dipçik ve iki farklı namlu tipiyle satışa sunuluyor. Buna bir de çok çeşitli fişek yatağı çaplarını eklediğinizde, neredeyse her tipte ava ve her tipte avcıya uygun bir tüfek ortaya çıkabiliyor. Tüfeğin dipçiği tutuş noktalarında bileşik dökme kaplamalar ve yumuşak “soft touch” yüzeylerle donatılmış şekilde polimer malzemeden olabildiği gibi, kabza altı ve burun kısmı beyaz paneller içeren Amerikan cevizinden de olabiliyor. Her iki dipçik de Avrupa tipi, dolayısıyla dipçik palasının sırt kısmı yaban domuzu sırtı olarak adlandırılan tipte, yanak desteği de Monte Carlo benzeri. Dipçiğin tabanında kalın ve çok yumuşak olduğundan çok da konforlu bir yastık (ped) var. Sert polimerden yapılmış bu ped 5 mm kalınlığında, dolayısıyla söküldüğü zaman tetik erişim mesafesi de bir hayli kısalmış ve tüfek kolları nispeten kısa atıcılara ergonomik açıdan daha uygun hale gelmiş oluyor. Tabii tetik erişim mesafesini uzatmak isteyenler için de uzatma parçaları ilave etme olanağı var.

1. Sürgünün yüzü oldukça içe oyuk yapıda; resimde tırnak tipi kovan çıkarıcı ve esnek nokta tipi kovan fırlatıcı görülüyor. Kilit tırnakları üçlü iki seri halinde dizilmiş.

2. Sürgü kafası çıkartılabilen tipte ve gövdeye iki adet yay gergili kolla tutturulmuş; ayrıca doğru pozisyonu bulmaya yardımcı olan bir de telden yapılmış yay var.

3. İki adet yay gergili tutucu kolu bir tornavidanın ucuyla ayırınca, kafa gövdeden kolayca sökülüyor. Bu kafalar iki tipte, biri standart çaplar, diğeri magnum çaplar için.

Silahın namluları iki farklı versiyonda üretilmiş; biri 508 mm uzunluğunda ve 15 mm namlu ağzı iç çapında olan “Light” versiyonu, diğeri ise 610 mm uzunluğa ve 18 mm namlu ağzı iç çapına sahip olan “Varmint” versiyonu. Namlunun içindeki yivler dövme tekniğiyle açılmış ve .308 Winchester için 12 inç (305 mm) hatve öngörülmüş.

Tetik mekanizmasına gelince; karabina da Shilen tetik kullanılmış ve tetik düşürme ağırlığı 1.000 ile 2.000 gram arasında değişiyor. İsteğe bağlı aksesuar olarak stecher satın alma olanağı da var, ama doğruyu söylemek gerekirse buna pek gerek yok, çünkü tek kademeli direkt tetik mekanizması çok akıcı çalışıyor ve tetik boşluğu neredeyse hiç yok. Nişan düzeneklerine değinecek olursak, namlu üzerinde metalik nişan organları mevcut değil. Sürgünün üst kısmında ise Picatinny kızak ve dolayısıyla dürbün takabilmek amacıyla açılmış bir dizi dişli delik var. Biz test atışları sırasında aydınlatmalı dürbün iç taksimatına ve (taşıma sırasında kolaylık sağlamak amacıyla hızlı sökülen) otomatik bağlantılara sahip bir Kahles KXI 3,5-10×50 dürbün kullandık.

TEST ATIŞLARIMIZ

Atış denemelerini Varese kentindeki Somma Lombardo poligonunda 100 metre mesafeden ve önden destekli olarak gerçekleştirdik. Silahın ithalatçısı olan firma kullanmamız için iki farklı namlu verdi, biri Light diğeri Varmint versiyonundaki namluların her ikisi de .308 Winchester çaplıydı. Namluyu ve kundağı tüfeğe monte etmemiz son derece kolay ve hızlı oldu, hatta kullanım kitapçığına bile göz atmaya gerek duymadık. Atış testlerine Light namluyla başladık ve ilk serileri av tipi mühimmatla gerçekleştirmek istedik: Piyasada satılan hazır Fiocchi fişeklerde 11.66 gramlık Hornady çekirdek, bizim doldurduklarımızda ise 11.66 gramlık Sako Hammerhead çekirdek ile 2.72 gram Vihtavuori N140 barut mevcuttu. Bu mühimmatın her ikisiyle de kısa namlu çapı en fazla 25 mm, yani bir açı dakikasının altında olan grupmanlar gerçekleştirdi. Bunda namlunun boyu ve profilinin payı olduğu kadar, çekirdeklerin fazla spesifik olmayışlarının da etkisi vardı (gerçi Hornady SST mermi çekirdeği çoğu kez match çekirdekleri bile alt edebiliyor). Varmint namluya geçtiğimizde, 10.89 Sierra Matchking çekirdek ve 2.79 gram Vihtavuori N140 barutla kendi doldurduğumuz fişekleri kullandık, ama elde ettiğimiz isabet oranı beklentimizin altındaydı (yaklaşık 1,5 moa). Buna karşın, aynı namluyu 10.89 HPBT mermi çekirdeği donanımlı Ruag match piyasa işi fişeklerle denediğimizde, harika isabet yüzdeleri elde ettik ve hatta üçlü serilerden birinde mermilerin (merkezden merkeze) 9 mm çap içinde toplanmış olduklarını gördük. Bu şekilde karabinanın potansiyeli hakkında bilgi edinmiş olduk, ama bir de aynı namluyu söküp tekrar taktıktan sonra performansta bir değişim olup olmayacağını merak ettik.

1. Namluyu sökmek için silahın paket donanımında verilen bir alyen anahtarı var, bunun arka ucu tornavida şeklinde ve sürgü kafasını ayırmakta kullanılıyor.

2. İki pozisyonlu emniyet mandalı ve iğne kuyruğu üzerindeki iğne kurulu uyarısı görülüyor. Sürgünün topuzu polimer malzemeden yapılmış.

3. Tek sıralı şarjör çıkartılan tipte ve 3 fişek kapasiteli. Farklı çap sınıflarına göre dört farklı şarjör kullanılıyor.

4 ve 5. Sürgünün kafası kapanış hareketi sırasında doğrudan namlu kubuzu içine giriyor ve mekanizmayla bir etkileşimi söz konusu değil.

Doğruyu söylememiz gerekirse, kısa namluyu söküp uzun olanı taktığımızda bile dürbün çok sınırlı bir ayar gerektirdi (yukarı yönde üç-dört klik, sağa doğru bir o kadar klik), ama sanırız iki farklı boyda namlusu ve belki de iki farklı çapta namlusuyla yapılacak atışlarda hiçbir karabinadan isabet noktasının milimetrik olmasının beklenemeyeceği çok açıktır. Ama buna karşın, bir karabinanın (örneğin sırt çantasında taşıyabilmek için) namlusunu söktükten sonra aynı namluyu tekrar taktığınızda, mermi isabet noktasında önemli sapmalar olmamasını beklemek de makul sayılır. Aksi halde üretim kalitesi (veya tasarım) açısından yolunda gitmeyen bir şeyler var demektir ve take-down özelliği sadece lafta kalır. İşte bundan ötürü, Bergara’nın Varmint namlusunu birkaç serilik atışlarla iyice ısıttıktan sonra, piyasa işi Ruag fişeklerle 100 metre mesafeden standart tabanca hedeflerine üçerlik atış serileri gerçekleştirdik ve mükemmel isabetli sonuçlar aldık. Üç merminin grupman çapı sadece 15 milimetre idi (hatta mermilerden ikisi aynı delikten geçmişti). Bunun üzerine kundağı söktük, sürgüyü açtık, namluyu tutan vidaları çıkardık ve namluyu çekip aldıktan sonra soğuması için bir kenara bıraktık. İyice soğuduktan sonra tekrar alıp vidaları tersten yuvalarına yerleştirerek (yani daha önce arkadaki yuvada olanı öne, öndekini arkaya alarak) namluyu tekrar yerine monte ettik. Tabii vidaları sıkarken sıkma basıncını da kontrol edemedik (çünkü yanımızda tork anahtarı yoktu). Tam gerektiği gibi hareket etmemiş olabilir miyiz? Belki, ama her halükarda bir önceki pozisyona sadık kalmaya çalıştık ve aynen gerçek bir av ortamındaymışız gibi hareket etmeye gayret gösterdik.

Karabinayı tekrar önden destek sehpasına yerleştirdik ve bir üçlük seri daha gerçekleştirdik. Sizin de fotoğraflardan göreceğiniz gibi, mermilerin isabet noktaları ilk atıştakilerin hemen sağına düştüler ve ilk grupman çapının merkezi ile son iki merminin isabet noktalarının ideal merkezi arasındaki mesafe sadece 20 milimetreydi. İlk atış serisinde aynı delikten geçen iki merminin deliğiyle son iki atışın isabet noktalarından en uzak olanı arasındaki fark ise sadece 15 mm kadardı ve ilk üçlük atışın grupman çapına eşitti. Kısacası grupman merkezinde hiçbir değişiklik olmadı ve bu da İspanyolların gerçekten iyi iş çıkarmış olduklarını kanıtladı.

1. Tetik Shilen yapımı, ağırlığını 1000 ve 2000 gram arasında ayarlamak mümkün. Çok temiz ve pürüzsüz çalışıyor.

2. Sürgünün dikey parçası üzerine kundak tabanı oturuyor ve aynı zamanda geri tepme sönümleme görevi yapıyor.

3. Dipçik pedi gayet kalın ve yumuşak kauçuk malzemeden yapılmış, ayrıca ön kısmında tetik erişim mesafesi ayarı için çıkarılıp takılan mesafe ayar yastığı var.

Ergonomik açıdan değerlendirmemiz gerekirse, karabina çok konforlu ve hoş çizgilere sahip. Dipçiğin ve sürgünün yuvarlatılmış hatları silahla hemen kaynaşmanızı sağlıyor. Sürgü kolunun (polimer) topuzu ebat olarak gereken ölçülerde, iyi tutuş sağladığı gibi açma safhasında gayet akıcı ve yumuşak hareket ediyor. Uzun bir atış seansından sonra bile yumuşak dipçik pedi ve doğru hesaplanmış ağırlıklar sayesinde omuzda geri tepmenin rahatsızlık verici etkisini hissetmiyorsunuz. Şarjör çıkartma butonu ile şarjörün dışa çıkık tabanı eldivenli ellerle bile rahatça müdahale edilebilecek tipte. Kundak namluyu tamamen oynak şekilde bırakıyor ve sökme tertibatı önden destekli atışlarda herhangi bir rahatsızlık vermiyor (hatta kum torbası tam bu sökme mandalının olduğu bölgeye yaslansa bile).

Namlunun tipine göre özel bir kundak takılıyor, bu kundağın hatları diğeri ile aynı olsa da, namluyu saran kasasının ön tarafındaki kavisli kısmı farklı, bunun nedeni de namlunun alt tarafıyla kundağın üst tarafı arasındaki mesafenin doğru olmasını temin etmek. Yani hem estetik hem fonksiyonel açıdan başvurulmuş bir seçim.

SONUÇ

Belirttiğimiz gibi, hem çok çaplı, hem de take-down tipi ayarları bozmadan kolay sökülüp takılabilen bir karabina imal etmek kolay bir iş değil. Bir söküp takma işlemiyle diğeri arasında mermilerin hedefteki isabet noktaları değişmeden kalıyorsa ve isabet hassasiyeti sabit namlulu bir karabinadaki ile eşit düzeyde ise, namlu ile sürgünün birbirine kenetlendiği kritik bölgenin çok hassas işlenmesi gerektiğinden, bu tip işçiliklerin bedeli genelde silahın fiyatına yansıyor.

Bu nedenle, ahşap dipçikli versiyonuyla 2.000 Euro altında, polimer dipçikli versiyonuyla da 1.800 Euro altında bir fiyatla satılan Bergara için gerçekten çok makul fiyatlı bir karabina tanımı yapacağız ve özellikle de ünlü Alman rakipleriyle kıyaslandığında bu fiyatıyla çekici bir ürün haline geldiğinin altını çizeceğiz.

Teknik Kart

Üreticisi: Bergara, www.bergararifles.com
Modeli: BX11
Tipi: Manuel tekrarlamalı çok çaplı take-down karabina
Çapı: .308 Winchester (aynı zamanda .243 Winchester, .270 Winchester, 7×64, .30-06, .300 Winchester magnum, 8×57 Js, 8x68S, 9.3×62, .375 Hamp;H çaplarda kullanılabiliyor)
Çalışma sistemi: Önde altı adet kilit takozu bulunan döner sürgülü çalışma sistemi
Besleme sistemi: Tek sıralı çıkartılabilir tipte şarjör
Fişek kapasitesi: 3+1
Namlu: Light versiyonu 508 mm uzunluk, 15 mm iç çap; Varmint versiyonu 610 mm uzunlunluk, 18 mm iç çap; hatve oranı 1:12” (305 mm)
Toplam uzunluk: 1.050-1.150 mm
Tetik mekanizması: Shilen direkt tetik sistemi, tetik düşürme ağırlığı 1000 ile 2000 gr arasında ayarlanabiliyor.
Emniyet tertibatı: Sürgü kolu arkasında iki pozisyonlu manuel emniyet mandalı; iğne kurulu uyarısı
Nişan düzenekleri: Dürbün takabilmek için Picatinny kızak (test sırasında kullanılan dürbün Kahles KXI 3,5-10×50)
Malzeme: Karbon çelik, dipçik grubu polimer (istenirse Amerikan cevizinden ahşap dipçik monte dilebiliyor)
Yüzey işçiliği: Mat siyah yüzeyler, soft touch dipçik
Ağırlık: Varmint namluyla yaklaşık 3.400 gram