Günlük kullanımda AK tipi tüm silahlardan AK-47 diye bahsedilmekte ancak silah bilimi açısından bu büyük bir yanlış. İlk kez seri üretimle üretilmeye başlanan AK versiyonu AK-47’ydi ancak bu silah başta Rus silah üreticileri tarafından olmak üzere yıllar içerisinde birçok değişikliğe uğradı ve AK-47’den türemiş bir çok farklı model silah piyasaya sürüldü. Biz bu yazıda yalnızca Sovyet Rusya tarafından yapılan değişiklikleri ve farklı modelleri detaylı olarak inceleyeceğiz.
AKM: AK-47 üzerinde ilk büyük değişiklik 1959 yılında yapıldı. Silahın gövdesinde ve iç aksamında kullanılan metal parçaların kalitesi artırıldı ve bu sayede silahın ömrü uzatılmış oldu. Mühimmat değiştirilmedi ve silahın kalibresi 7.62×39 mm olarak kaldı. AKM’nin dipçiği sabit ahşap dipçiktir.
AKMS: Bu versiyonun dipçiği dışındaki tüm özellikler AKM ile aynıdır. AKM’nin sabit ahşap dipçiği AKMS’de katlanabilir metal dipçikle değiştirilmiştir.
AKMN-A: AK tipi silahların üst kapağı çok rahat bir şekilde sökülebilen ince bir metal levhadan oluştuğu için bu silahların üst kapağına ray konulsa bile gece görüş dürbünü ve yakınlaştırıcı dürbün gibi aparatlar silahın üstüne doğrudan eklenememektedir. AKMN-A, sol tarafına yerleştirilen parça sayasinde gece görüş dürbünü takılabilen bir silaha dönüşmüştür.AKMN-A’da sabit ahşap dipçik bulunur.
AKMNS-A: Bu modelin de solunda farklı AKMN-A’da olduğu gibi optik nişangahlar takmaya yarayan bir aparat vardır. Ancak AKMN- A’dan farklı olarak bu tüfekte katlanabilir metal dipçik bulunur.
AKML: Bu model gece muharebeleri için özel olarak tasarlandı. Gece atışı sırasında namludan çıkan ışığın gece görüş dürbününde sıkıntılara yol açmasından dolayı önceki AK’larda bulunan alev gizleyen, Rus SVD Dragunov (Kanas) ve Amerikan M14 keskin nişancı tüfeklerine benzer şekilde uzatıldı
AKMSU: Bu model standart AKMS’in namlusu kısaltılmış versiyonudur. Kısa AKMS’nin kullanışlı olacağını düşünen Kızıl Ordu çalışanları AKMSU’yu tasarladı ancak bu silah kullandığı 7.62×39 mm mühimmat yüzünden bir çok sıkıntı ve kazaya sebep oldu. Bu yüzden AKMSU diğer modellere oranla çok az miktarda üretildi. Çıkardığı sorunlardan dolayı bu silah Rus askerleri arasında ‘сучка (hayat kadını)’ olarak anılmaktadır.
AK’nın Mühimmat Değişimi:
1960’lı yıllara gelindiğinde Soğuk Savaş iyice kızışmış durumdaydı. Bu dönemde Sovyetler Birliği, Batı Bloğunda olan askeri gelişmeleri yakından takip ederek ürettiği çeşitli silahları Batı Bloğuna kıyasladıktan sonra kullanıma sokuyordu. Sovyet Savunma Bakanlığı, ABD’nin Vietnam Savaşında envantere soktuğu M16’larda kullanılan 5.56×45 mm’lik mühimmatı özenle inceledi. Vietnam’da araştırma yapan KGB bu yeni mühimmat hakkında veriler topladı ve 5.56×45 mm’lik mühimmatın 4 önemli özelliği araştırmacıların dikkatini çekti: 5.56×45 mm’lik mühimmatın ağırlığının, 7.62×39 mm’lik mühimmata göre daha az olmasından dolayı ABD’li askerler daha fazla mühimmat taşıyabilmekteydi. Küçülen fişek boyutuna bağlı olarak geri tepme de azalmıştı.Bu sayede seri atışlar daha başarılı bir şekilde yapılabilinmekteydi. Bu mühimmat yumuşak hedefler üzerinde(insan bedeni gibi) daha yüksek deliciliğe sahipti.
5.56×45 mm’lik mühimmatın çekirdeği daha hafif olduğu için çekirdek uçus sırasında daha az yer çekimi ivmesi tesiri altında kalmaktaydı. Bu sayede uzak mesafeli atışlarda çekirdeğin alçalması daha az oluyor bu da gez ayarını kolaylaştırıyordu. Bu özellikleri dikkate alan Sovyet Savunma Bakanlığı yeni bir mühimmat kullanan tüfek tasarımı için tekrar bir yarışma düzenledi. Ancak bu yarışmayı kazanan kişi yine Mihail KALASHNİKOV oldu. KALASHNİ- KOV kendi tasarımı olan tüfeği 5.45×39 mm’lik yeni bir mühimmata uygun hale getirdi. AKM’nin namlusunu değiştiren KALASHNİKOV, alev gizleyen üzerinde de bazı değişikliklere gitti. Bunlara ek olarak yapılan bazı değişiklikler de yalnızca kozmetik değişiklik diyebileceğimiz dış görünüşe ait tasarım farklılıklarıydı. Yeni mühimmata uygun olarak tasarlanmış AK modellerini kaldığımız yerden inceleyebiliriz;
AK-74: Bu silah AKM’nin 5.45×39 mm’lik mühimmata uygun hale getirilek tasarlanmış bir AK türevidir. AK-74’de sabit ahşap dipçik bulunur.
AKS-74: Bu tasarım AK-74’ün katlanabilir metal dipçik taşıyan versiyonudur. AKS-74 kullandığı mühimmatın yanında dipçiğinin katlanma şekli konusunda da AKMS’den farklıdır. AKMS’lerde dipçik silahın altına doğru katlanırken, AKS-74’lerde bulunan üçgen yapılı dipçik silahın soluna doğru katlanır. Sovyetler bu tarz bir dipçiğe ilk olarak Afganistan Savaşı sırasında ihtiyaç duydu. Farklı araçlarda garnizonlarından çok uzak bölgelere taşınan askerler araç içinde rahat edemedikleri için katlanabilir dipçikli silahlara ilgi gösterdiler. Alttan katlanan dipçik şarjörün konumundan dolayı hızlı bir şekilde akılamamktaydı. Sovyet silah tasarımcıları da bu sorunu çözmek için yandan katlanan dipçiği silahlara yerleştirmeye başladılar.
AKS-74U: Bu model AKS-74’ün kısaltılmış versiyonudur. Ancak AKMSU ile karıştırılmamalıdır. AKMSU kullandığı aşırı güçlü mühimmat yüzünden son derece kullanışsız ve aynı zamanda da güvensizdi. AKS-74U ise 5.45×39 mm mühimmat kullandığı için kolaylıkla atış kontrolü sağlanabilen güvenli ve de kullanışlı bir silah. Bu silah ilk olarak paraşüt birliklerinin kullanımı için tasarlandı. Daha sonradan Afganistan’da savaşan tank ve zırhlı personel taşıyıcı personeline de dağıtıldı. Ancak bu silah orduya dağıtıldığı ilk yıllarda askerler tarafından hiç bir zaman birinci görev silahı olarak benimsenemedi.
Kısa namlusu dolayısıyla her zaman çok güçsüz olarak görüldü. Sovyetler Birliğinin yıkılmaya başladığı 1990’lı yıllarda bağımsızlığını kazanmak isteyen bir çok farklı halk Sovyetler Birliğine karşı silahlı mücadeleye girişti. Bu silahlı eylemlere müdahale etmek isteyen Rus Ordusu kendisini şehir savaşının ortasında buldu. Şehir savaşlarında çatışmalar kısa mesafede ve genellikle dar ortamlarda gerçekleştiği için kullanılan silahın uzun mesafede çok güçlü olması o kadar da önemli değildir. Önemli olan silahın boyutunun dar alanlarda kullanıma uygun olmasıdır. AKS-74U bu yıllarda isyanları bastırmaya çalışan Rus askerleri tarafından beğeniyle kullanılmaya başlandı. Bu silahın benzer versiyonları günümüzde Rus anti-terör birlikleri tarafından özellikler bina baskınlarında hala kullanılmaktadır.
AK-74N: Bu model AKMN-A’da olduğu gibi sol tarafında optik nişangah takmaya yarayan bir aparat barındırır ve sabit ahşap dipçiğe sahiptir. Ancak AK-74N, AKMN-A’dan farklı olarak 5.45×39 mm’lik bir mühimmat kullanır.
Polimer Parçalı AK’lar:
İlerleyen teknoloji ile birlikte AK da değişime uğradı. Sovyetler Birliği döneminde dipçik, elkundağı gibi parçaları ahşaptan üretilen AK’nın bu tarz kaba parçaları günümüz Rusya’sında polimerden üretilmekte. Rusya’nın ürettiği polimer malzemeli AK’lar konusunda genel olarak şikayet yok ancak bazı gelişmekte olan ülkelerin ürettiği polimer yapılı AK’larda bir çok sıkıntıyla karşı karşıya kalınabiliyor. Bulgaristan tarafından üretilen AK tipi piyade tüfeği olan SAR-SF bunlara örnek olarak verilebilir.